ZUS przedsiębiorcy. Jak działa ZUS? Na co tak naprawdę płacisz?

Czy wiesz na co idą składki ZUS, które co miesiąc płacisz za siebie i za pracowników? Wciąż ogromna ilość samozatrudnionych nie wie, jak działa ZUS i na co tak naprawdę przeznaczane są pieniądze z ZUS. I właśnie dlatego dzisiejszy wpis chciałem poświęcić tematowi ZUS przedsiębiorcy i przybliżyć kwestię jak rozliczane są składki ZUS przedsiębiorcy.

Jak działa ZUS?

ZUS, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych to publiczna instytucja, której zadaniem jest naliczanie składek i wypłacanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych. ZUS powstał w Polsce w 1934 roku z inicjatywy prezydenta Ignacego Mościckiego. ZUS działał nawet w czasie wojny, wypłacając świadczenia potrzebującym. Dziś ZUS zajmuje się wypłacaniem emerytur i rent, odszkodowań za wypadki przy pracy itd., a także przekazywaniem składek do NFZ.

Ubezpieczenia społeczne mają finansować emerytury, renty, czy np. świadczenia wypadkowe. W największym uproszczeniu płacimy składki by w przyszłości uzyskać określone świadczenie. Tyle w teorii. A jak jest w praktyce? Na co „idą” pieniądze ze składek ZUS?

CZYTAJ TAKŻE: Estoński CIT w Polsce to pułapka? Uważaj na to rozwiązanie

Rodzaje składek ZUS

Musisz wiedzieć, że kwota wpłacana do ZUS każdego miesiąca nie jest przeznaczana na jeden cel. Składki są dzielone. I tak największa cześć to ubezpieczenia społeczne:

• Ubezpieczenie emerytalne
• Ubezpieczenie rentowe
• Ubezpieczenie chorobowe
• Ubezpieczenie wypadkowe

Część z nich to składki obowiązkowe (np. składka emerytalna i rentowa), a część nieobowiązkowa. Oprócz ubezpieczeń społecznych, w ramach składki ZUS wpłaca się pieniądze również dla innych podmiotów. I tak, do ZUS odprowadzana jest też:

• Składka zdrowotna – wpływa ona do Narodowego Funduszu Zdrowia
• Składka na Fundusz Pracy – trafia do Powiatowego i Wojewódzkiego Urzędu Pracy
• Składka Na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
• Fundusz Emerytur Pomostowych

Nie znaczy to, że każdy przedsiębiorca w ramach składki ZUS opłaca te wszystkie składki. Jaki ZUS płaci przedsiębiorca? Zacznijmy od ubezpieczenia społecznego. Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą, to co miesiąc do ZUS przelewasz składkę, która przekazywana jest na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe. Jeśli pracujesz na etacie, a dodatkowo prowadzisz działalność gospodarczą, to nie musisz opłacać składek ZUS w ramach ubezpieczenia społecznego.

Jak działa ubezpieczenie emerytalne?

Każdy przedsiębiorca płaci ubezpieczenie emerytalne. To 19,52% podstawy wymiaru. Podstawa wymiaru to w największym uproszczeniu przychód. W przypadku przedsiębiorcy podstawa wymiaru zależy od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia za pracę na dany rok. Podstawa wymiaru to 60% tej kwoty. W 2021 podstawa wymiaru składek ZUS przedsiębiorcy wynosi 3155,40 zł.

Jak działa ubezpieczenie rentowe?

Na podobnej zasadzie działa ubezpieczenie rentowe. Jest to także składka obowiązkowa. Wynosi ona 8% podstawy wymiaru.

Warto pamiętać, że zarówno składki na ubezpieczenie emerytalne, jak i rentowe nie są środkami „zbieranymi na twoją przyszłą emeryturę”. Pieniądze te nie są odkładane w żaden sposób na twoje konto. System emerytalny w Polsce to tzw. system partycypacyjny, który zakłada, że pracujący dziś „utrzymują” obecnych emerytów i rencistów. Znaczy to, że wszystkie składki, które płacisz do ZUS są przekazywane od razu na konta dzisiejszych emerytów i rencistów.

CZYTAJ TAKŻE: Składki ZUS 2020. 10 legalnych sposobów by nie płacić ZUSu w ogóle albo jak płacić mniejszy ZUS

Ze względu na to, że z roku na rok rośnie liczba emerytów i rencistów, a maleje liczba pracujących, w kasie ZUS jest ciągły deficyt. Jest on pokrywany dotacjami z budżetu państwa w ramach wpłat na tzw. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. 80 proc. wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych idzie na utrzymanie emerytów i rencistów. A przecież ZUS to również ponad 40 tys. urzędników, których trzeba utrzymać. Znasz drugą instytucję finansową, która zatrudnia aż tyle osób?

Czy ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe?

Ale to jeszcze nie wszystko. Oprócz składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, każdy przedsiębiorca płaci też składkę na ubezpieczenie wypadkowe. Ta pula wykorzystywana jest do opłacania świadczeń z tytułu wypadków przy pracy. Wysokość składki to 1,8% podstawy wymiaru.

Ubezpieczenie chorobowe

Składka na ubezpieczenie chorobowe przekazywana jest na zasiłki chorobowe lub macierzyńskie. Składka na ubezpieczenie chorobowe jako jedyna jest dobrowolną składką. To przedsiębiorca decyduje, czy będzie ją płacił czy nie. Jeśli zdecyduje, że chce ją płacić, to jej wysokość to 2,45% podstawy wymiaru.

Ile wynosi składka na ubezpieczenie zdrowotne?

W ramach składek ZUS płacimy też ubezpieczenie zdrowotne. Opłacanie składki zdrowotnej pozwala korzystać z państwowej służby zdrowia. Składka zdrowotna to 9% podstawy wymiaru. Jest obowiązkowa. Warto jednak pamiętać, że jeśli pracujemy na etacie i prowadzimy działalność gospodarczą albo też pracujemy w kilku miejscach w ramach różnych umów (o pracę, czy zlecenia, a dodatkowo działalność gospodarczą), to za każdą z tych umów musimy odprowadzać składkę zdrowotną. Może więc dojść do sytuacji, że płacisz składkę zdrowotną dwa lub trzy razy. Mimo to, zawsze masz takie samo prawo do skorzystania z państwowej służby zdrowia.

Składka na Fundusz Pracy

W ramach składki na ZUS, część pieniędzy przeznaczane jest dla urzędów pracy. Składki te idą na zasiłki dla bezrobotnych, pokrycie kosztów prac interwencyjnych, na roboty publiczne, a także przekwalifikowanie bezrobotnych. Składka na Fundusz Pracy nie jest płacona przez przedsiębiorców, którzy mogą korzystać z tzw. małego ZUSu, a także przez przedsiębiorców, którzy ukończyli 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni). Pozostali przedsiębiorcy płacą składkę na Fundusz Pracy. Wynosi ona 2,45% podstawy wymiaru.

CZYTAJ TAKŻE: Jak ogłosić upadłość jednoosobowej firmy lub spółki?

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Ale to jeszcze nie wszystko. W ramach składki ZUS finansowany jest też FGŚP (Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych). Z tej puli finansowane są wynagrodzenia jeśli pracodawca nie jest wypłacalny. Jeśli przedsiębiorca nie zatrudnia pracowników, to nie musi tej składki opłacać. Jeśli natomiast ma pracowników (na umowę o pracę lub zlecenie), to opłaca składkę w wysokości 0,10% podstawy wymiaru.

Fundusz Emerytur Pomostowych

Fundusz Emerytur Pomostowych to pula, z której finansuje się emerytury pomostowe. Składka ta płacona jest tylko wtedy, gdy przedsiębiorca zatrudnia pracowników na umowy o pracę. Wysokość tej składki to 1,5% podstawy wymiaru.

Emerytura z ZUS – jak działa?

Jak widać składki na ZUS to nie tylko pieniądze, które przekazywane są na emeryturę. Ze składek ZUS finansuje się też inne świadczenia, np. chorobowe, czy zasiłki macierzyńskie. Ważne by zapamiętać, że przekazywane środki w ramach składki emerytalnej nie są odkładane „na Twoją emeryturę, a są przekazywane bezpośrednio do obecnych emerytów.

Twoja emerytura z „ZUS” to jedynie zapis w komputerze, który jest „wirtualnym pieniądzem”. Jeśli więc w ramach składek na ZUS, 400 zł trafi do puli ubezpieczenie emerytalne, to te pieniądze na idą „na twoje konto”. ZUS wypłaci je w formie emerytury, np. twojemu sąsiadowi, a tobie zapisze tylko w komputerze, że zapłaciłeś składkę w tej konkretnej wysokości.

Każdy płatnik ZUS (jako przedsiębiorca jesteś takim płatnikiem), ma w ZUSIE swoje konto ubezpieczonego. To właśnie na tym koncie zapisywane są wszystkie składki, które odprowadziłeś. Podkreślam po raz kolejny, zapisywane, a nie wpłacane na konto

Musisz jednak wiedzieć, że w ramach systemu emerytalnego istnieją 3 filary. Pierwszym to pieniądze „zapisane” wirtualnie w ZUS (wspominam o tym w poprzednim akapicie). Drugi filar to pieniądze w ramach OFE (otwartych funduszy emerytalnych) i trzeci filar – to dobrowolne formy oszczędzania.

Zatrzymajmy się na chwilę jeszcze przy składce emerytalnej. Jak już wiesz, co miesiąc musisz zapłacić 19,52% podstawy. Z tej kwoty tylko 2,3% przekazywane jest do OFE. Reszta, czyli ponad 17 proc. zostaje w ZUS. I tylko te 2,3% to realne pieniądze, które faktycznie są inwestowane i dostępne jako „Twoje pieniądze”. Reszta trafia do ZUS i jest rozdzielane na emerytów. Tobie są jedynie te środki zapisywane. To w jakiej wysokości otrzymasz w przyszłości emeryturę z ZUS będzie w dużej mierze zależeć od kondycji ZUS, a także liczby osób pracujących. Żeby zapis komputerowy mógł stać się realną emeryturą, młode pokolenie będzie musiało taką kwotę wprowadzić do systemu.

CZYTAJ TAKŻE: Firma zarabia ale w kasie pusto? Poznaj 15 MOICH sposobów na to by płynność finansowa w mikrofirmie nie była problemem

A skoro już przy OFE jesteśmy. Obecnie przynależność do OFE nie jest obowiązkowa. Jeśli chcesz by twoje pieniądze pomnażała prywatna firma, ZUS przekaże część pieniędzy do wybranego OFE. Jeśli nie, to pieniądze trafią na subkonto i tam będą czekać na to by móc być wypłacone. W tym przypadku będzie to 7,3% podstawy wymiaru. Środki zgromadzone w OFE, jak i na subkoncie ZUS są dziedziczone.

Waloryzacja składek ZUS

Składki ZUS, które są zapisane na twoim koncie ZUS, powiększane są każdego roku o wskaźnik waloryzacji. Ma to uchronić je przed utratą pieniędzy w związku z inflacją.

Składki ZUS 2021

Wysokość składki ZUS zależy od tzw. podstawy wymiaru, czyli prognozowanego wynagrodzenia w danym roku. „Pełny ZUS” w 2021 to około 1500 złotych. Warto jednak pamiętać, że można prowadzić biznes bez obowiązku płacenia tak wysokiego ZUSu. Najprościej będzie zdecydować się na działalność nierejestrowaną. W największym skrócie jest to możliwość prowadzenia biznesu „na próbę”. O tym jak działa działalność nierejestrowana piszę TUTAJ.

Istnieje też coś takiego jak ulga na start. Zakłada ona, że przez pierwszych 6 miesięcy przedsiębiorca może nie płacić w ogóle składek społecznych. Będzie musiał jednak zapłacić składkę zdrowotną.

Przedsiębiorca może też skorzystać z opcji jaką jest tzw. mały ZUS. Przez pierwsze 24 miesiące prowadzenia działalności może płacić ZUS w niepełnej wysokości (ok. 500 zł).

Mniejszy ZUS możliwy jest też jeśli przedsiębiorca prowadzi biznes ale dodatkowo jest zatrudniony na umowę o pracę i zarabia przynajmniej minimalne wynagrodzenie. Wtedy płaci tylko składkę zdrowotną w ramach działalności.

Składki ZUS 2021

Terminy wpłaty składek do ZUS

Niezależnie od tego, czy płacisz pełny ZUS, czy mały ZUS albo korzystasz z ulgi na start, trzeba bardzo ściśle przestrzegać terminów zapłaty składek ZUS. Przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników, musi je zapłacić do 10 dnia następnego miesiąca. Jeśli zatrudnia pracowników, ma czas na zapłatę składek do 15. Dnia następnego miesiąca. Jeśli nie zapłacisz w terminie (spóźnisz się nawet jeden dzień), możesz stracić prawo do ubezpieczenia. Nie masz kasy na składki ZUS? Zobacz, co ci grozi. Jakie są konsekwencje opłacenia składek ZUS po terminie, jak ZUS ściągnie zaległość?